نگاهی به چیستی روانشناسی ورزشی

نگاهی به چیستی روانشناسی ورزشی

مسعود کریمی علویجه در نشست تخصصی جایگاه روان‌شناسی ورزشی، این شاخه از ورزش را در دسته مدیریت ورزشی قرار داد و به بیان ماهیت و اهمیت آن به عنوان یکی از حلقه‌های لازم برای رسیدن به موفقیت در ورزش پرداخت.

به گزارش خبرنگار ورزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه اصفهان، دکتر مسعود کریمی علویجه در نشست تخصصی جایگاه روانشناسی ورزشی در نخستین سمپوزیوم ملی فیزیولوژی در روانشناسی که چندی پیش در اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: حلقه مفقوده ورزش در ایران پس از مدیریت، روانشناسی ورزشی است. روانشناسی ورزشی بخش مهمی از مدیریت ورزشی نیز به شمار می‌رود. اما این سؤال مطرح می‌شود که چرا هنوز در کنار تیم‌های ورزشی ایرانی از روانشناسان ورزشی استفاده نمی‌شود؟

کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی ورزشی در خصوص جایگاه ورزش در جوامع امروزی، عنوان‌کرد: ورزش در جوامع امروزی، نقشی فراتر از حفظ سلامت ایفا می‌کند و تبدیل به صنعت پر رونق اقتصادی و فرهنگی شده است. برای مثال کشورهای متعددی سعی می‌کنند از طریق راه‌های قانونی و غیر قانونی، میزبانی یک رویداد مهم ورزشی مانند جام جهانی المپیک را برعهده گیرند و این خود نشان دهنده جایگاه علم ورزش در جهان کنونی است.

این مدرس دانشگاه در حوزه مدیریت و روانشناسی ورزشی، در خصوص روانشناسی ورزشی در ایران تصریح کرد: متأسفانه در ایران کتاب مناسب در زمینه روانشناسی ورزشی وجود ندارد. کتاب‌های موجود نیز ترجمه شده‌اند و نمی‌توانند مطالب را به خوبی بیان کنند. همچنین پژوهش‌های انجام شده در ایران در زمینه روانشناسی ورزشی یا نگاه صرف ورزشی داشته، یا فقط جوانب علمی روانشناسی را مورد تحقیق قرار داده‌اند.

کریمی علویجه بحث خود را با تعریف روانشناسی ورزشی ادامه داد و گفت: روانشناسی ورزشی در رفتار مربیان، داوران، تماشاگران و به طورکلی هرکسی که در فضای ورزشی است، احاطه دارد و یک روانشناس ورزشی شاخص‌هایی را بررسی می‌کند که بر رفتار اشخاص مرتبط با ورزش تأثیرگذار است.

وی پیرامون یکی از دلایل اینکه در ایران از قرار دادن روانشناسی ورزشی در کنار تیم اجتناب می‌کند، گفت: سطوح مختلفی برای ورزش می‌توان متصور شد. در ابتدایی‌ترین جنبه آن ورزش همگانی وجود دارد که با نهادهای عمومی مانند شهرداری مرتبط است. یک رده بالاتر ورزش پرورشی وجود دارد که وزارت علوم و آموزش و پرورش در آن نقش دارند. در یک رده بالاتر ورزش در بعد قهرمانی مطرح است که باشگاه‌های محلی در این زمینه کار می‌کنند. باشگاه محلی باشگاهی است که در یک شهر، استان و یا کشور مطرح است. ورزشکاری که در ورزش قهرمانی فعالیت می‌کند، الزاماً شغلش ورزش نیست و دغدغه مالی ندارد، برای مثال بسیاری از باشگاه‌های لیگ برتر ایران در بعد قهرمانی فعالیت می‌کنند اما بالاترین رده ورزش را ورزش حرفه‌ای به خود اختصاص می‌دهد و در ورزش حرفه‌ای باشگاه‌های فرامحلی فعالیت می‌کنند. گستره یک باشگاه فرامحلی، جهانی است.

این پژوهشگر روانشناسی ورزشی در خصوص ورزش حرفه‌ای، یادآور شد: برای مثال اشکان دژاگه یک ورزشکار حرفه‌ای محسوب می‌شود، چرا که مانند کارمندی در یک اداره، هر روز در ساعت خاصی به باشگاه رفته، کارت ورود می‌زند و تمام کار و فعالیت‌های او در باشگاه ورزشی براساس قانون و نظم انجام می‌گیرد. این شخص ورزشکار مانند یک کارمند، مقید به انجام فعالیت‌ها براساس برنامه باشگاه است.

کریمی علویجه پیرامون عوامل روانشناسی مؤثر بر عملکرد ورزشی، خاطرنشان‌کرد: اضطراب، استرس، تمرکز، خشونت، انگیزش، اعتماد به نفس و برانگیختگی از عوامل روانشناختی مؤثر بر عملکرد ورزشی محسوب می‌شود.

وی دلایلی برای وجود عوامل روانشناختی مؤثر بر عملکرد ورزشی، عنوان کرد و در این خصوص افزود: تفاوت اجرای فعالیت ورزشی هنگام تمرین در مقایسه با مسابقه، تحت تأثیر قرار گرفتن عملکرد در حضور تماشاگران، تغییرپذیری اعتماد به نفس، اضطراب و ترس در هنگام مسابقه، آگاه نبودن از دلیل و انگیزه شرکت در رقابت، نسبت دادن ارزش خود به توانایی‌ها، تغییرپذیری در مرکز توجه، عملکرد نامناسب پس از برگشت به مرحله اولیه پس از آسیب دیدگی و شیوه‌های مختلف برای رسیدن به اوج عملکرد، نتایج تحقیقات، مدل‌های رشد و مدل‌های استعدادیابی، دلایلی هستند که می‌توان برای وجود عوامل روانشناختی مؤثر بر عملکرد ورزشی مطرح کرد.

کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی ورزشی گفت: روانشناسان تربیتی می‌توانند رفتار ورزشکاران را به سمت بروز رفتارهای فوق‌العاده پیش ببرند. یک ورزشکار باید در بهترین شکل هم در جنبه‌های تکنیکی تاکتیکی و بدنی نخبه باشد و هم از لحاظ روحی و روانی، رفتارهای فوق‌العاده و مناسب بروز دهد. برای مثال، حضور لیونل مسی در تیم بارسلونا، حضور یک نخبه روانی است چرا که جو روحی تیم بارسلونا پس از ورود مسی به زمین، متحول و مثبت می‌شود.

کریمی علویجه با بیان اینکه رفتار ورزشکاران باید به وسیله روانشناسان ورزشی کشف شود، خاطرنشان‌کرد: هنگامی که انتظارات و قابلیت‌های ورزشکار برابر باشند، ورزشکار بهترین عملکرد را خواهد داشت. انتظارات را رسانه‌ها، مربی، باشگاه و هواداران مطرح می‌کنند و قابلیت، عامل تاکتیک، تکنیک، آمادگی بدنی و آمادگی روحی و روانی است. برای مثال دیده می‌شود یک بازیکن، مشکل جسمی نداشته و در تمرینات بهترین عملکرد را به خود اختصاص داده اما پس از ورود به میدان دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد.

وی دلایل استفاده نکردن از روانشناسان ورزشی در تیم‌های فوتبال ایران را در چند جنبه بررسی کرد و در این ارتباط، گفت: درست است که ورزش شامل تمامی رشته‌ها است اما به این دلیل از مثال‌های فوتبالی استفاده می‌کنم، چرا که این رشته ورزشی ملموس‌تر است و افراد، شناخت بیشتری از این رشته ورزشی دارند. همچنین مدیران به دلیل اجازه ندادن حضور روانشناس ورزشی، مربیان به دلیل مشکل با روانشناسان ورزشی، بازیکنان، سخت‌افزارها، زیرساخت‌ها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها و خود روانشناسان عواملی هستند که باعث می‌شوند یک روانشناس ورزشی در کنار یک تیم ورزشی در ایران حضور نداشته باشد.

این مدرس دانشگاه، با بیان مثالی از کشور ژاپن، سخنرانی خود را ادامه داد و اظهار‌کرد: کشور ژاپن در عرصه فوتبال پیشرفت زیادی داشته است. سال‌ها قبل در این کشور، کارتون فوتبالیست‌ها ساخته شد و در مباحث انگیزشی مردم و بچه‌ها نقش داشت. همچنین این کشور میزبانی جام جهانی را در سال 2002 به همراه کره جنوبی برعهده گرفت و باعث شد در چند ساله اخیر، ورزش و بخصوص فوتبال در این کشور رشد صد چندانی به خود بگیرد. اما در ایران هیچ یک از این موارد یافت نمی‌شود، حتی از کنار تیم قرار گرفتن یک روانشناس ورزشی ممانعت می‌شود.

کریمی علویجه با بیان اینکه در برنامه‌هایی که مربیان ایرانی به تیم های ورزشی می‌دهند، حضور روانشناس ورزشی هیچ جایگاهی ندارد، اظهار‌کرد: خود روانشناسان هم رغبت نمی‌کنند که در کنار تیم‌های ورزشی حضور یابند، حتی بسیاری از روانشناسان در ایران از انجام کارهای پژوهشی در عرصه ورزش، رویگردانند.

وی بحث خود را با مطرح کردن مدلی از کشور ژاپن ادامه داد و در این ارتباط، خاطرنشان‌کرد: تیم ملی فوتبال ژاپن، در سال 2009 تشکیل شده است از کادر فنی، کادر سرپرستی، کادر پزشکی، کادر روانشناس و کادر آنالیز هستند. در کادر فنی، سرمربی، دستیار اول و دوم، مربی تکنیک، مربی دروازه‌بانی و مربی تمرین حضور دارند. در کادر سرپرستی، سرپرست، مسؤول حمل و نقل، مسؤول اسکان، مسؤول تدارکات، مدیر تبلیغات و مدیر رسانه‌ای جای دارد. در واحد کادر پزشکی، پزشک ارشد، آسیب‌شناس ورزشی، فیزیوتراپ و پزشک تغذیه حضور دارند. در کادر آنالیز یک تیم، آنالیزور تمرین، آنالیزور مسابقه و آنالیزور خارجی که همان آنالیزور تیم حریف است جای دارند و در یک کادر روانشناسی تیم، روانشناس ارشد، روانشناس بالینی و روانشناس تربیتی حضور دارند.

کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی ورزشی در خصوص این مدل، ادامه داد: حضور 3 کارشناس روانشناسی، متشکل از روانشناس ارشد، روانشناس بالینی و روانشناس تربیتی بیانگر اهمیت حضور روانشناسان ورزشی در کنار تیم‌ها است، اما در کنار تیم‌های مختلف ورزشی ایرانی، حتی یک روانشناس ورزشی نیز حضور ندارد.


کریمی علویجه مخلوط شدن ورزش خصوصی و دولتی و مشکلات رخ داده در این عرصه را یکی از معضلات ورزش ایران دانست و اظهار‌کرد: وقتی بودجه دولتی در ورزشی که ظاهراً خصوصی شده، تزریق می‌شود به همراه آن دخالت‌ها هم ورود پیدا می‌کنند، برای مثال فردی که نقشی در ورزش ندارد و بیشتر جنبه دولتی دارد در تعدیل یک سرمربی تیم دخالت می‌کند و همین امر مشکلات این تیم ورزشی را دو چندان می‌کند.

وی راهکار برون‌رفت از مشکلات ورزش در ایران را موارد مختلفی دانست و گفت: حرکت به سمت ورود به ورزش حرفه‌ای، آموزش مدیران و بازیکنان، ایجاد زیرساخت‌ها، تربیت روانشناسان مختلف ورزشی و استقبال مدیران از حضور روانشناسان ورزشی در کنار تیم‌ها را راهی برای برون‌رفت از مشکلات مختلف عرصه ورزش در ایران مطرح کرد.

این مدرس دانشگاه از روانشناسان خواست در کنار ورزش باشند و کمک کنند تا مشکلات به حداقل برسد، همچنین از مدیران درخواست کرد با دید بازتری نسبت به حضور یک روانشناس ورزشی در کنار تیم‌های باشگاهی، همکاری کنند.